Zespół czołowy[edytuj]

Organiczne zaburzenie osobowości

ICD-10 F07.0 Zespół płata czołowego

Zespół czołowy (łac. syndroma frontale, ang. frontal lobe disorder) – zespół objawów psychoorganicznych związanych z uszkodzeniem okolicy czołowej mózgu, najczęściej przez guz. W czystej postaci wiąże się z uszkodzeniem kory płatów czołowych. Towarzyszyć mu mogą objawy niezwiązane z uszkodzeniem kory i niewchodzące w skład obrazu klinicznego zespołu, np. związane ze wzrostem ciśnienia śródczaszkowego lub uszkodzeniem innych części mózgowia przez proces rozrostowy.

Spis treści

  [ukryj] 

• 1Objawy i podział
• 2Zespół czołowy jatrogenny
• 3Phineas Gage
• 4Przypisy
• 5Zobacz też

Objawy i podział[edytuj]

Obraz glejaka wielopostaciowego w MRI w lewym płacie czołowym u 66-letniego pacjenta. Chory prezentował spowolnienie napędu psychoruchowego i niekiedy niedostosowane zachowanie^[1]

Objawy psychopatologiczne guzów okolicy czołowej wyprzedzają objawy neurologiczne. Przebieg choroby zależy od charakteru guza: oponiaki rosną powoli, i okres objawów psychiatrycznych jest dłuższy; guzy złośliwe, głównie glejaki, cechuje krótki wywiad, objawy neurologiczne pojawiają się wcześniej. Większość autorów jest zdania, że nieistotne jest który płat, lewy czy prawy, objęty jest procesem rozrostowym^[2]. W klinice wypadnięcia funkcji płatów czołowych istotne znaczenie ma natomiast fakt, czy proces lokalizuje się w górnej części płatu (od strony sklepistości) czy w części przypodstawnej (nadoczodołowej)^[3].

Zespół czołowy ze sklepistości (zespół przedczołowy grzbietowo-boczny, zespół wypukłości czołowej, łac. syndroma convexofrontale, ang. frontal convexity syndrome)^[2][4]

• zaburzenia napędu psychoruchowego (niem. Mangel an Antrieb^[5])
  • zanik inicjatywy, spontaniczności
  • hipopatia lub apatia
  • abulia
  • dysforia
  • nastrój tępy i mrukliwy
  • labilność uczuciowa
  • obniżenie uczuciowości wyższej: utrata uczuć społecznych, poczucia odpowiedzialności, ambicji
  • deficyty uwagi, przypominania, myślenia abstrakcyjnego, myślenia przyczynowo-logicznego.

Zespół czołowy z części nadoczodołowej (zespół oczodołowy, zespół oczodołowo-czołowy, łac. syndroma baseofrontale, ang. orbitofrontal syndrome)^[2][4]:

• obniżenie lub zanik uczuciowości wyższej
• odhamowanie
• niedostosowany afekt
• osłabiony krytycyzm
• brak wglądu
• nastrój labilny, waha się między beztroskim a gniewliwym
• skłonność do opowiadania niemądrych żartów i często niewybrednych historyjek o treści erotycznej (moria, wiłość, nastrój moriatyczny; niem. Witzelsucht)

Podstawowe umiejętności językowe, pamięć i procesy poznawcze zwykle są niezaburzone^[6].

Niektórzy autorzy wyróżniają dodatkowo zespół czołowy przyśrodkowy (zespół przyśrodkowo-czołowy, ang. medial frontal syndrome), w którym uszkodzenie dotyczy przedniej części obręczy^[6].

Głównym objawem tego uszkodzenia jest apatia, z utratą motywacji i zmniejszoną aktywnością celową. Występuje osłabienie kończyn dolnych i brak kontroli nad zwieraczami, wytwory werbalne są rzadkie^[7].

Zespół czołowy jatrogenny[edytuj]

Szczególną postacią zespołu czołowego jest zespół czołowy jatrogenny po leukotomii przedczołowej, czyli lobotomii (charakteropatia leukotomizowanych). W tej metodzie leukotomii w różny sposób oddzielano struktury korowe płata czołowego od struktur podkorowych, czego psychiczne następstwa zbliżone były obrazem klinicznym do charakteropatii pourazowych. U zdrowych ludzi poddanych leukotomii dokonywała się zmiana charakteru, na którą składały się^[4]:

• bezwolność
• potulność
• bezpretensjonalność
• brak zainteresowania światem zewnętrznym
• uproszczenie życia wzruszeniowego
• zmniejszenie roszczeń życiowych
• monotonia uczuciowa
• zanik inicjatywy